τέτανος

Οξεία νόσος που προκαλείται από την εξωτοξίνη ενός βακτηριδίου του Κλωστηρίδιου (clostridium) και χαρακτηρίζεται από νευρομυϊκά συμπτώματα (ακούσιοι σπασμοί των ραβδωτών μυών). Το υπεύθυνο μικρόβιο είναι ένα αναερόβιο σπορόγονο βακτηρίδιο, που μπορεί δηλαδή να ζει μόνο σε περιβάλλον στερούμενο οξυγόνου· έχει σχήμα πλήκτρου τυμπάνου, παράγει σπόρους, που αντέχουν πολύ στη θερμότητα και πρακτικά βρίσκονται παντού, κυρίως σε εδάφη που καλλιεργούνται ή που κατοικούνται από ζώα (αγελάδες, άλογα κ.ά.), καθώς και στον εντερικό σωλήνα του ανθρώπου και πολλών ειδών ζώων. Όταν οι σπόροι του τ. μπουν στον οργανισμό, συνήθως από τραύματα του δέρματος ή των βλεννογόνων, βλαστάνουν, αναπτύσσεται το βακτηρίδιο, παράγει την τοξίνη και προκαλείται η νόσος. Ευνοϊκή συνθήκη για την ανάπτυξη του μικροβίου μέσα στο τραύμα είναι η ρυπαρότητά του και η σύνθλιψη των γειτονικών του τραύματος ιστών και η κατά συνέπεια ανοξία. Δεν εξακριβώθηκε ακόμα, με ποιο τρόπο η τοξίνη φτάνει στο κεντρικό νευρικό σύστημα (ίσως διά των νεύρων, του αίματος ή της λέμφου). Ο χρόνος επώασης ποικίλλει από μερικές ημέρες έως μερικές εβδομάδες· σπάνια είναι μεγαλύτερος. Η συμπτωματολογία χαρακτηρίζεται από υπερτονία διαφόρων μυϊκών ομάδων. Συχνός στην αρχή είναι ο σπασμός των μασητήρων μυών (τρισμός), που δυσκολεύει τρομερά το άνοιγμα το στόματος· κατόπιν η σύσπαση των μυών του αυχένα, της πλάτης, της κοιλιάς και των άκρων. Στη συνέχεια εμφανίζονται τονικοί σπασμοί, ο αυχένας και η ράχη παίρνουν τοξοειδές σχήμα (οπισθότονος) και τα άκρα υπερεκτείνονται. Η διάρκεια των παροξυσμών είναι βραχεία, αλλά είναι τόσο έντονοι και βίαιοι οι σπασμοί, ώστε καμιά φορά καταργούν την αναπνοή οδηγώντας γρήγορα σε θάνατο. Άλλα συμπτώματα είναι ο υψηλός πυρετός (μέχρι 40°C) και οι φοβεροί πόνοι, που συνοδεύουν τους σπασμούς. Η θνητότητα φτάνει περίπου στο 50% των εξακριβομένων περιπτώσεων. Όσο μεγαλύτερη υπήρξε η περίοδος επώασης τόσο πιο ευνοϊκή είναι η πρόγνωση. Η προφύλαξη πραγματοποιείται με εμβόλιο, που συνήθως παρασκευάζεται ως διπλό (μαζί με τη διφθεριτική) ή και τριπλό (και κοκκύτη). Ο αντιτετανικός ορός δίνεται προφυλακτικά σε όσους δεν εμβολιάστηκαν και τυχόν έχουν τραύμα βαθύ ή ρυπαρό· έχει τον κίνδυνο να προκαλέσει αφυλακτικές αντιδράσεις. Για τη θεραπεία της νόσου χορηγούνται καταπραϋντικά και τετανική αντιτοξίνη σε υψηλές δόσεις. Όταν εμφανιστούν σπασμοί των σκελετικών μυών και ιδιαίτερα των μυών των εντεταλμένων για την αναπνευστική λειτουργία, με άμεσο κίνδυνο ασφυξίας, ο ασθενής εισάγεται σε ειδικό τμήμα ανάνηψης. Υποβάλλεται σε νάρκωση με βαρβιτουρικά (π.χ. πεντοθάλη), που εκτός του ότι προκαλούν ύπνο, ελαττώνουν τους πόνους και σε συνδυασμό χορηγείται κουράριο ή φάρμακα παρόμοια με αυτό που χαλαρώνουν τους μυς. Επειδή πρόκειται για αναισθησία που παρατείνεται για πολύ (ημέρες, εβδομάδες) μέχρι να αποκατασταθεί η φυσιολογική αναπνευστική λειτουργία, ο ασθενής υποβάλλεται σε τραχειοτομία ή σε διασωλήνωση και συνδέεται με αυτόματη αναπνευστική συσκευή.

* * *

(I)

ο, ΝΑ

ιατρ. βαριά νόσος τού νευρικού συστήματος που οφείλεται σε μικροβιακή τοξίνη και χαρακτηρίζεται από γενικευμένες πολύ επώδυνες συσπάσεις τών μυών

νεοελλ.

(κτην.) ζωονόσος, με κύρια συμπτώματα τη μυϊκή ακαμψία τού λαιμού, τών άκρων και τής ουράς, που προσβάλλει τα ιπποειδή, τα βοοειδή και τις αίγες, τα οποία παρουσιάζουν μεγάλη έως αρκετή ευαισθησία στη νόσο, ενώ άλλα ζώα, όπως λ.χ. τα πουλερικά είναι πάρα πολύ ανθεκτικά

αρχ.

στύση τού πέους.

[ΕΤΥΜΟΛ. < επίθ. τετανός* ουσιαστικοποιημένος τ. με αναβιβασμό τού τόνου].

————————

(II)

ἡ, Α

βλ. τίτανος.